รู้จักมะเร็งต่อมไร้ท่อ

รู้จักมะเร็งต่อมไร้ท่อ - ระบบต่อมไร้ท่อ (endocrine system)

23-Feb-2015 อ่าน : 5846 คน

ร่างกายมนุษย์เป็นสิ่งที่สลับซับซ้อนประกอบด้วยระบบต่าง ๆ มากมาย เช่น ระบบประสาท, ระบบทางเดินหายใจ, ระบบหัวใจ เป็นต้น และยังมีระบบที่ควรทำความรู้จักคือ ระบบต่อมไร้ท่อ (endocrine system)

ระบบต่อมไร้ท่อคืออะไร?

ระบบต่อมไร้ท่อ คือ ระบบที่ประกอบด้วยต่อมไร้ท่อซึ่งผลิตสารเคมีชนิดสารคัดหลั่ง(Secretion) และ ฮอร์โมน แล้วปล่อยเข้าสู่ร่างกายทางกระแสโลหิต , ทางน้ำเหลือง เพื่อกระตุ้นหรือยับยั้งการทำงานของอวัยวะและเนื้อเยื่อต่าง ๆ ของร่างกาย ตัวอย่างต่อมไร้ท่อ ได้แก่ ต่อมไทรอยด์, ต่อมพาราไทรอยด์, ต่อมหมวกไต, ตับอ่อน เป็นต้น ในบางครั้งเราอาจจะพบว่าต่อมไร้ท่อเหล่านี้มีเซลล์ที่เจริญผิดปกติกลายเป็นมะเร็ง ได้แก่ มะเร็งไทรอยด์ , มะเร็งต่อมพาราไทรอยด์, มะเร็งต่อมหมวกไต เป็นต้น

รู้จักมะเร็งต่อมไร้ท่อแต่ละชนิด

1. มะเร็งต่อมไทรอยด์

ต่อมไทรอยด์เป็นต่อมที่มีรูปร่างเหมือนผีเสื้อกางปีกอยู่ที่ด้านหน้าของคอหอย ซึ่งในภาวะปกติถ้าไม่สังเกตอาจจะมองไม่เห็น ทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมนที่ควบคุมอัตราการเปลี่ยนอาหารเป็นพลังงานของร่างกาย (Metabolism)

อาการและอาการที่สงสัยว่าจะเป็นมะเร็งต่อมไร้ท่อ

ก้อนโตที่บริเวณด้านหน้าของคอบริเวณใต้ลูกกระเดือกซึ่งบางครั้งอาจโตเร็วและก้อนค่อนข้างแข็ง
ก้อนอาจทำให้กลืนไม่สะดวก เสียงแหบ
ถ้ามาในระยะท้ายอาจมีหายใจลำบาก , ต่อมน้ำเหลืองบริเวณลำคอโต

การวินิจฉัย

เมื่อท่านรู้สึกว่ามีก้อนบริเวณลำคอ ท่านควรปรึกษาแพทย์ แพทย์จะทำการซักประวัติและตรวจร่างกาย ถ้าพบว่าเป็นก้อนที่ต่อมไทรอยด์ ซึ่งก้อนมักจะเคลื่อนที่ตามการกลืน แพทย์อาจตรวจพิเศษเพิ่มเติมได้แก่ อัลตร้าซาวด์ ดูลักษณ์ก้อน , ไทรอยด์สแกนดูการทำงานของต่อมไทรอยด์และการเจาะดูดชิ้นเนื้อด้วยเข็มขนาดเล็ก เพื่อตรวจทางพยาธิวิทยา(Fine needle aspiration biopsy) ว่าก้อนนั้นมีเซลล์ชนิดมะเร็งหรือไม่

การรักษา

เมื่อได้ผลการตรวจวินิจฉัย สงสัยมะเร็งจำเป็นต้องเอาก้อนออกทั้งก้อน เพื่อตรวจยืนยันอีกครั้งว่าผู้ป่วยเป็นมะเร็งจริงและเป็นชนิดไหน โดยที่การรักษาขึ้นอยู่กับชนิดของมะเร็งต่อมไทรอยด์นั้น ๆ ส่วนใหญ่มักต้องได้รับการผ่าตัดต่อมไทรอยด์ออกทั้งก้อนและหลังจากที่ตัดต่อมไทรอยด์ออก ผู้ป่วยต้องทานฮอร์โมนไทรอยด์ไปตลอดชีวิตเพื่อทดแทนฮอร์โมนไทรอยด์ที่ขาดไปและเพื่อควบคุมการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งของต่อมไทรอยด์ที่อาจจะยังหลงเหลือ ซึ่งต้องมีการเช็คเลือด วัดระดับฮอร์โมนไทรอยด์เป็นระยะ

การรักษาอื่น ๆ คือ การกลืนแร่รังสีไอโอดีน ซึ่งจะใช้กับผู้ป่วยมะเร็งต่อมไทรอยด์ที่ยังพบว่ามีเนื้อเยื่อของต่อมไทรอยด์หลงเหลือหลังผ่าตัด(ซึ่งมักจะหลงเหลือบริเวณที่มีต่อมพาราไทรอยด์ฝังอยู่(ดังรูปที่ 1) และใช้กับผู้ป่วยมะเร็งต่อมไทรอยด์ที่มีการลุกลาม แพร่กระจายของมะเร็งออกนอกต่อมไทรอยด์และในบางครั้งมะเร็งไทรอยด์บางชนิดอาจต้องใช้การรักษาโดยการฉายแสง

วิธีการดูแลปฏิบัติตนหลังจากได้รับการรักษามะเร็งต่อมไร้ท่อ

มีการตรวจติดตามโดยแพทย์อย่างสม่ำเสมอตามนัดเนื่องจากมะเร็งต่อมไทรอยด์สามารถกลับเป็นซ้ำได้อีก
หมั่นตรวจดูบริเวณร่างกายถ้าพบมีก้อนผิดปกติขึ้นมาอีกบริเวณลำคอหรือมีเสียงแหบ หายใจลำบากทั้ง ๆ ที่หลังรักษาไม่เคยปรากฏอาการเหล่านี้ ควรรีบไปพบแพทย์โดยไม่ต้องรอตามวันนัด
ต้องเจาะเลือดตรวจระดับฮอร์โมนไทรอยด์และเจาะหาระดับไทโรโกลบูลิน (Thyroglobulin) ซึ่งเป็นโปรตีนที่เก็บไทรอยด์ฮอร์โมน เพื่อดูว่าอาจมีการกลับเป็นซ้ำของมะเร็งต่อมไทรอยด์
บางครั้งอาจต้องเจาะระดับแคลเซียมในเลือดเป็นระยะถ้าต่อมพาราไทรอยด์ถูกตัดออกไปด้วยและต้องรับประทานแคลเซียมและวิตามินดีควบคู่ไปด้วยถ้าผลระดับแคลเซียมออกมาต่ำ

ต่อมพาราไทรอยด์อยู่ด้านหลังต่อมไทรอยด์มีอยู่ 4 ต่อม มีหน้าที่ผลิตฮอร์โมนพาราไทรอยด์ ซึ่งควบคุมระดับแคลเซียมและฟอสเฟตในกระแสเลือด มะเร็งต่อมพาราไทรอยด์ พบน้อยมากและไม่ร้ายแรงโดยที่การพยากรณ์ของโรคขึ้นอยู่กับว่ามะเร็งนั้นได้กระจายไปยังอวัยวะอื่น ๆ หรือยังและถ้าตรวจพบมะเร็งในระยะแรกโอกาสที่จะหายจากมะเร็งมีสูงมาก

อาการและอาการแสดง

ปวดกระดูก, มีก้อนที่คอ ร่วมกับกล้ามเนื้ออ่อนแรง บางครั้งมีคลื่นไส้อาเจียน

การวินิจฉัย

ตรวจหาระดับพาราไทรอยด์ในกระแสเลือดซึ่งจะมีระดับสูง
ตรวจพบว่าระดับแคลเซียมในเลือดสูงผิดปกติ
ผลทางพยาธิวิทยาต้องใช้ร่วมกับระดับฮอร์โมนพาราไทรอยด์และระดับแคลเซียมในเลือด

การรักษา

การรักษาโดยการผ่าตัดต่อมพาราไทรอยด์และเนื้อเยื่อข้างเคียงที่มีมะเร็งลุกลาม
การฉายแสงรังสีรักษา
การใช้เคมีบำบัดซึ่งยังอยู่ในขั้นศึกษาทดลอง

การดูแลปฏิบัติตนหลังจากรักษามะเร็งต่อมไร้ท่อ

เนื่องจากมะเร็งต่อมพาราไทรอยด์สามารถกลับเป็นซ้ำได้อีกดังนั้นผู้ป่วยควรตรวจระดับพาราไทรอยด์ ฮอร์โมนและระดับแคลเซียมในเลือดทุกปี เพื่อดูว่าถ้าระดับฮอร์โมนสูงขึ้น มีโอกาสกลับเป็นซ้ำ