การดูแลผู้ป่วยแบบประคับประคอง (Palliative Care)

17-Nov-2023 อ่าน : 242 คน

การดูแลผู้ป่วยแบบประคับประคอง (Palliative Care)

ความเจ็บป่วยในผู้ป่วยระยะสุดท้าย เป็นเรื่องที่ต้องอาศัยความรู้ ความเข้าใจ หากครอบครัวใดกำลังเผชิญกับปัญหานี้ การรู้แนวทางการดูแลผู้ป่วยแบบประคับประคองจะช่วยลดความทุกข์ทรมานที่ผู้ป่วยได้รับจากอาการที่เกิดขึ้น และช่วยให้ทั้งตัวผู้ป่วย ญาติ และผู้ดูแล มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นได้

การดูแลแบบประคับประคอง (Palliative Care) คืออะไร ?

การดูแลแบบประคับประคอง หรือ Palliative Care คือการดูแลทางการแพทย์แบบองค์รวมที่มุ่งเน้นการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยและครอบครัว ช่วยลดความเจ็บปวด ความทุกข์ทรมานทั้งด้านร่างกาย จิตใจ ตลอดจนสังคม และจิตวิญญาณ โดยจะคำนึงถึงความต้องการ (The living will) ของผู้ป่วยและครอบครัวเป็นสำคัญ

เป้าหมายและวิธีการดูแลผู้ป่วยแบบประคับประคอง

การดูแลแบบประคับประคอง มีเป้าหมายเพื่อบรรเทาอาการไม่สุขสบายต่างๆ ที่เกิดกับผู้ป่วย ซึ่งไม่ใช่การดูแลเฉพาะผู้ป่วยที่ใกล้เสียชีวิตหรือผู้ป่วยระยะสุดท้ายเท่านั้น แต่เป็นการดูแลในภาพกว้างทั้งในกลุ่มผู้ป่วยที่เริ่มเผชิญกับโรคที่คุกคามต่อชีวิต (life-threatening illness) หรือมีภาวะเจ็บป่วยที่อาจเป็นอันตรายต่อชีวิตในอนาคต เป็นการดูแลเพื่อป้องกันและบรรเทาความทุกข์ทรมาน ร่วมกับการดูแลทางด้านจิตใจและจิตวิญญาณ รวมถึงรักษาโรคที่เป็นอยู่เท่าที่จะพอรักษาได้

ซึ่งหลักการการดูแลจะเริ่มจากการที่แพทย์ได้ประเมินทั้งปัญหาสุขภาพทางร่างกายและสภาพจิตใจของผู้ป่วย จากนั้นจะวางแผนการรักษา โดยใช้วิธีรักษาอาการเจ็บปวดต่างๆ อย่างเหมาะสมเป็นรายบุคคล โดยมุ่งหวังว่าจะให้ผู้ป่วยเข้าสู่วาระสุดท้ายของชีวิตอย่างสุขสบาย ไม่เร่งการเสียชีวิต และไม่ยืดการเสียชีวิต ช่วยให้ผู้ป่วยและครอบครัวสามารถมีความสัมพันธ์ที่ดีในวาระสุดท้าย รวมถึงทำให้สังคมได้ตระหนักถึงคุณค่าของการดูแลรักษาแบบประคับประคอง

ใครบ้างที่ควรได้รับการดูแลแบบประคับประคอง ?

ทุกคนที่กำลังเผชิญกับโรคที่มีภาวะคุกคามซึ่งอาจทำให้ถึงชีวิต วิธีการการดูแลแบบประคับประคองถือเป็นทางเลือกหนึ่งที่สามารถทำให้คุณภาพชีวิตของคนไข้และครอบครัวดีขึ้น โดยเฉพาะในกลุ่มต่างๆ ดังนี้

ผู้ป่วยกลุ่มโรคมะเร็ง ผู้ป่วยโรคมะเร็งเป็นกลุ่มที่สามารถเข้าถึงการรักษาดูแลแบบประคับประคองได้เร็ว เพราะเป็นกลุ่มที่อยู่ในการดูแลของแพทย์ตั้งแต่รับรู้การมีอยู่ของโรค จึงมีความรู้ความเข้าใจในตัวโรคและทราบแนวทางการรักษาที่เหมาะสม ทั้งในกรณีระยะแพร่กระจายและในกรณีที่ไม่สามารถรักษาได้ ซึ่งผู้ป่วยโรคมะเร็งมักมีความเสี่ยงในการเกิดอาการแทรกซ้อนต่างๆ เช่น อาการปวด หอบเหนื่อย คลื่นไส้ เครียด ซึมเศร้า หรือมีโรคแทรกซ้อนอื่นๆ ตามมา ทำให้ผู้ป่วยเจ็บปวดจากโรคมากขึ้นได้

การดูแลแบบประคับประคองในผู้ป่วยโรคมะเร็งอย่างเหมาะสม จะช่วยให้ทุกฝ่ายเข้าใจเป้าหมายของการรักษาได้เป็นอย่างดี ไม่ว่าจะเป็นการรักษาเพื่อให้หายจากโรค รักษาตามอาการ หรือรักษาเพื่อบรรเทาความเจ็บปวด เป็นต้น

ผู้ป่วยกลุ่มอวัยวะล้มเหลว ผู้ป่วยในกลุ่มนี้ เช่น ผู้ป่วยโรคไตวายระยะสุดท้าย โรคถุงลมโป่งพองระยะสุดท้าย โรคหัวใจวายเรื้อรังรุนแรง รวมถึงโรคตับแข็งระยะท้ายๆ ทั้งหมดนี้เป็นกลุ่มโรคที่มีจำนวนผู้ป่วยมากแต่เข้าถึงการรักษาได้น้อย ทำให้นานวันไปร่างกายของผู้ป่วยจะยิ่งแย่ลงหรือทรุดลงแบบเฉียบพลัน

ผู้ป่วยกลุ่มเปราะบาง/สมองเสื่อม ผู้ป่วยสมองเสื่อม เส้นเลือดสมองตีบ แตก รวมถึงผู้ป่วยภาวะติดเตียงที่ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และสภาพร่างกายเสื่อมถอยลง เป็นกลุ่มที่มีภาวะพึ่งพามาก

การดูแลแบบประคับประคองในผู้ป่วยเหล่านี้ แต่ละคนก็มีอาการแตกต่างกันไป จึงไม่มีแบบแผนที่ชัดเจน การเข้าใจธรรมชาติของโรคและวางแผนการดูแลเป็นอย่างดี เช่น ให้การรักษาพฤติกรรมที่เป็นปัญหา ดูแลด้านโภชนาการ ดูสภาพจิตใจ ลดภาวะแทรกซ้อน ลดความทุกข์จากโรค การให้การดูแลที่เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละรายจะช่วยให้ร่างกายและจิตใจของผู้ป่วยสุขสบายขึ้น

ส่วนในกรณีที่รักษาไม่ได้ เพื่อให้ผู้ป่วยมีความสุขสบายในช่วงสุดท้ายของโรคเท่าที่จะทำได้ การดูแลจะคำนึงถึงคุณภาพชีวิตที่ดีเท่าที่จะยังดำเนินต่อไปได้มากกว่า จึงมุ่งเน้นการรักษาที่รักษาคุณภาพชีวิตเป็นหลัก

ขอขอบคุณข้อมูล โรงพยาบาลพญาไท นวมินทร์